Eenzaam met z’n allen

Is eenzaamheid een belangrijk thema in jouw begeleidingen?

De mensen die ik hier zie hebben vaak al veel meegemaakt, verlies, trauma, allerlei kwetsuren die maken dat ze zich slecht voelen en daar niet op hun eentje uit geraken. Dat heeft meestal met zoveel negatieve levenservaringen te maken dat er ook niet zomaar de vinger op te leggen is, maar het heeft wel altijd ergens met eenzaamheid te maken.

Ze benoemen dat zelf niet snel. Maar hun psychische toestand maakt dat ze zich terugtrekken uit de samenleving, dat hun netwerk verschraalt en dat ze geïsoleerd geraken. Zo komen ze in een vicieuze cirkel terecht: je voelt je slecht en je komt je deur niet meer uit – je komt je deur niet meer uit en je voelt je slecht…

Vlagen van eenzaamheid horen bij het leven, maar langdurige eenzaamheid kan serieuze gevolgen hebben. Het gaat er hier ook niet om of je veel of weinig contacten hebt, maar wel over emotionele eenzaamheid. Die is veel moeilijker bloot te leggen dan sociale eenzaamheid.

Zo begeleid ik een alleenstaande mama met een kindje met een beperking. Ze heeft een grote familie die elke dag bij haar binnenloopt. Veel sociaal contact dus, en toch voelt ze zich erg eenzaam omdat niemand lijkt te begrijpen wat ze doormaakt.

Hoe bespreek jij die eenzaamheid?

De problematiek is bij iedere mens anders, maar de rode draad is vaak het ervaren van onbegrip, het gemis aan steun en gedragenheid van anderen.

Ik vind het erg belangrijk om die emotionele eenzaamheid te bespreken in de begeleiding. We hebben onze methodieken om dat te doen, zodat we ook beter zicht krijgen op het hele plaatje. Met iemand over die gevoelens praten is niet gemakkelijk. De meeste mensen schamen zich hiervoor. Maar het is vaak de eerste stap naar een oplossing.

In die gesprekken is het belangrijk om hen te laten weten dat ze graag-gezien worden, mogen zijn wie ze zijn, en vooral om erkenning te geven voor wat ze meemaken. Zo kunnen ze zichzelf terug naar waarde schatten en dat helpt om weer contact te leggen met anderen. Eerst met ons, in onze miniwereld binnen de muren van het gesprekslokaal, daarna daarbuiten en steeds breder.

Het antwoord op eenzaamheid is dus ‘connectie’ maken?

Inderdaad. Maar hoe we dat doen is voor iedereen anders. Zo kunnen sociale media sommige vriendschappen intenser maken, maar evengoed kan het bij sommige mensen eenzaamheid versterken. Je voelt je al snel een sukkel als je weinig vrienden of weinig ‘likes’ hebt. Bovendien moet het allemaal niet zo nodig ‘happy’ en shiny’ zijn.

Het is helemaal niet erg als het eens niet OK is.

We proberen dat ook altijd te normaliseren als iemand zich slecht in z’n vel voelt. Teleurstelling, tegenslag, het hoort bij het leven. Dat betekent niet hetzelfde als zomaar aanvaarden wat je overkomt. Ik zie het meer als ermee vertrouwd geraken, ermee leren leven, zo goed mogelijk. Niets is perfect. Dat inzicht maakt je wat milder voor jezelf en je omgeving. En dan kan je je terug open stellen voor de ander.

Wanneer mensen de stap zetten naar hulpverlening, staan ze eigenlijk al heel ver. Maar hoe je die eenzaamheid aanpakt is echt maatwerk. Daarom is een professionele begeleiding belangrijk. Praten alleen lost niet alles op.

Iemand die sociaal onhandig is heeft bijvoorbeeld een andere aanpak nodig dan iemand die een minderwaardigheidsgevoel heeft. Maar het gaat in eerste instantie wel altijd over het doorbreken van dat negatieve denkpatroon, hen te laten inzien dat ze er niet alleen voor staan.

Moet dat altijd met ‘de juiste woorden’ gepaard gaan? Neen, dat kan ook woordeloos, een gebaar, een uitnodiging om samen iets te doen… Ik zei laatst tegen iemand toen ze vertrok ‘ik zal aan je denken’, ze draaide zich om, echt verrast ‘meen jij dat? Ga jij echt aan mij denken?’ Ik zei van wel. Toen ze twee weken later terugkwam, zei ik ‘ik heb aan je gedacht’ en ze antwoordde ‘ik weet het’.

Soms gaat hier een hele complexe weg aan vooraf om dit te kunnen zeggen, maar soms is het ook zo eenvoudig als dat.