"Ik zie ons als een kompas." Gesprek met een hulpverlener crisishulp
“Kan je een bed vinden voor vannacht voor een baby van zeven maanden?” “Wat doe ik met mijn dochter die met donkere gedachten zit?” “Ik heb mijn kind geslagen, ik ben ongetwijfeld een slechte vader, help mij.” “We hebben dringende opvang nodig voor twee zusjes en een broertje die thuis niet meer veilig zijn.”
Stel je voor dat je aan de telefoon een antwoord moet zoeken op deze vragen. Niet gewoon een of andere dag, maar 365 dagen per jaar, de klok rond. Ashley Thues van CAW Halle-Vilvoorde doet dat, samen met het team van het Crisismeldpunt Vlaams-Brabant.
Een gesprek over luisteren, de precieze vraag helder krijgen en erkenning geven, over zoeken naar crisisoplossingen die soms botsen op systemen die wel eens kraken en schuren. Maar ook over het belang van een sterk team en het effect van bellen blazen en een stevige portie muziek.
“Ik kende het CAW al wel, maar het crisismeldpunt nog niet. Crisiswerking, kort op de bal spelen, kortdurende trajecten, het verschil kunnen maken voor jongeren… dat sprak me wel aan tijdens mijn sollicitatie. Maar ik had geen idee waaraan ik me precies kon verwachten. In mijn opleiding had ik wel geleerd over het jeugdhulplandschap, maar pas hier vielen alle puzzelstukken samen. De soorten aanmeldingen en crisissituaties, de partners waarmee we samenwerken, de gesprekken die je doet met ouders, iets betekenen voor mensen in crisis… Ik zag pas het totaalplaatje toen ik hier kwam werken.”
Welke vragen krijg je precies?
“Dat kan heel breed gaan. Een dochter die het emotioneel heel moeilijk heeft en met suïcide gedachten kampt bijvoorbeeld of een jongere die zoveel druk en stress ervaart en tijdens de examenperiode blokkeert. Mensen kunnen ons bellen als het om een acute crisis gaat in het hier en nu en het gezin niet kan wachten op vervolghulp in de reguliere hulpverlening. Vaak belt een moeder, vader of tante die bezorgd is, maar ook hulpverleners van CLB, CKG en Kind en Gezin contacteren ons. Politie en parket kunnen ons bellen rond een uithuisplaatsing, als het kind niet langer thuis kan blijven, omwille van bijvoorbeeld intrafamilaal geweld of een verslavingsproblematiek. Soms is het de jongere zelf die belt, omdat hij zichzelf in gevaar brengt door auto mutilatie bijvoorbeeld of als de gezinscontext gevaarlijk is.”
Wat doe je dan precies als je de telefoon opneemt?
“We beginnen met luisteren, de vraag verhelderen en erkenning geven. We bekijken wat er op dat moment nodig is om de crisis te doen zakken en het gezin te versterken, zodat ze verder kunnen tot ze bij de reguliere hulpverlening geholpen kunnen worden. Soms is het al voldoende om een luisterend oor te bieden; mensen even laten ventileren kan versterkend werken. We bekijken altijd of er al hulp betrokken is en schakelen de minst ingrijpende hulp in. Is er bijvoorbeeld familie, een leerkracht, een CLB medewerker of een psycholoog die iets extra kan betekenen? Is er crisishulp nodig, dan nemen we contact op met onze partners, die crisishulp aan huis opstarten.”
“Vooral luisteren is een grote troef, je voelt dat het aanmelders en ouders veel doet als je een luisterend oor biedt en mee kan nadenken.”
Hoe verloopt zo’n aanmelding?
“Als we een crisisbegeleiding opstarten, gaat het over een termijn van 28 dagen. Op het einde maken we een veiligheidsplan met afspraken over wat ze kunnen doen als de crisis zich opnieuw voordoet en welke tools ze kunnen gebruiken. Vaak gaat dat over technieken om te communiceren. Een jongere die afspreekt dat hij in crisis eerst naar zijn kamer gaat en pas daarna in gesprek gaat of gezinnen die werken met briefjes onder de deur om een gesprek te starten. Of de afspraak dat de jongere een zwart hartje naar mama stuurt om aan te geven dat het niet goed gaat.”
Welke vragen krijgen jullie van politie en parket?
“Als politie of parket ons contacteren, gaat het vooral om uithuisplaatsingen. Situaties waar ze aan huis zijn geweest en waar de woning niet in orde is of waar de kinderen niet veilig kunnen verblijven. Meestal zijn dat vragen voor tijdelijke opvang, maar het kan ook dat ze aanmelden in het kader van een sociaal onderzoek. Vaak hebben mensen een duw in de rug nodig en kan crisisbegeleiding helpend zijn om opvang te vermijden. Want opvang is voor kinderen ontzettend ingrijpend: je komt terecht in leefgroep waar je niemand kent, soms ver van huis waardoor je plots een uur moet pendelen om naar school te gaan.”
Kunnen ouders ook crisisopvang vragen?
Ook ouders kunnen soms een rustpauze gebruiken, maar ze blijven wel verantwoordelijk voor hun kinderen, ook tijdens moeilijke of emotioneel zware momenten. We zien crisis als een kantelmoment waarop verandering mogelijk is, en vanuit dit principe zetten we zo snel mogelijk in op een crisisinterventie en/of een crisisbegeleiding om het gezin hiermee te helpen. We werken altijd met heel concrete en meetbare doelstellingen, want we moeten op het einde van de rit verandering zien. ‘Wat wil jij als ouder veranderd zien? Wat wil jij als jongere anders zien?”
Jullie werken altijd samen met de ouders en met de jongere?
“De naam ‘crisismeldpunt’ kan een vertekend beeld geven, soms bellen mensen ons om een melding te doen. Maar er is altijd een concrete vraag vanuit het gezin nodig. Wij kunnen niet met een crisissituatie aan de slag gaan als het gezin of de jongere niet op de hoogte zijn. Als buren ons bellen omdat ze ongerust zijn, bijvoorbeeld in situaties van IFG, dan geven we wel aan welke stappen ze kunnen zetten, maar om hulp op te starten, hebben we het akkoord van iedereen binnen dat gezin nodig.”
En als het om agressie gaat, een ouder die wordt aangevallen bijvoorbeeld?
“Dan raden we aan om eerst de politie te verwittigen en een pv te laten maken. Ouders vinden dit vaak een moeilijke beslissing, waar we zeker erkenning voor geven. Maar toch is het belangrijk omdat het kan helpen om zo de jongere de juiste hulpverlening te kunnen bieden. We kregen eens een oproep van een jongere: “Hallo, ik heb mijn papa geslagen, daaag.” En die hing de telefoon in. We hebben dan terug gebeld, de politie verwittigd en die lieten ons weten dat de jongen eigenlijk in opvang moest want dat de situatie niet veilig was. Die vaststelling van de politie is nodig om de jongere de juiste hulp te kunnen bieden.”
“Wat is crisis, wat maakt dat er een crisis komt en hoe kunnen we dat doen kantelen? Wat is er nodig om elkaar terug te vinden? Daarover gaat het.”
Dat verschil kunnen maken voor mensen in crisis is echt een belangrijk aspect van deze job.
“Een tijd geleden had ik permanentie en kreeg ik ’s avonds een telefoon van een ouder in crisis. Die ouder had het kind geslagen, voelde zich daar slecht bij en wist helemaal niet meer wat te doen. Als mensen in crisis zijn, is het moeilijk om een rationeel gesprek te voeren. De eerste stappen zijn dan: kalmeren, checken of de persoon in orde is, checken of het kind in orde is en erkenning geven. Aangeven dat ze geen slechte ouder zijn, het feit dat ze bellen is al een goede en sterke stap.
Ik heb dan aangeraden om de ziekenwagen te bellen, omdat ik niet goed kon inschatten of er hulp nodig was. Een beetje later belden de ouders terug. Het kind kon dat weekend even naar de grootouders, op die manier kon iedereen binnen het gezin wat tot rust komen. Daarna is er crisisbegeleiding opgestart en hebben we een veiligheidsplan gemaakt: ‘Wat maakt dat dit gebeurd is? Hoe kunnen we dit in de toekomst vermijden? Wat kan jullie rust geven?’ We krijgen regelmatig ouders aan de lijn die ons laten weten dat we ze goed geholpen of goed doorverwezen hebben. Het is fijn om zo van betekenis te kunnen zijn.”
Zijn de vragen dat jullie krijgen de laatste jaren veranderd?
“Het soort vragen blijft wel hetzelfde, maar de duur van de hulpverlening is anders. We zien vaak chronische crisissen en dat zou niet mogen. Want omdat de wachttijden in de reguliere hulpverlening zo lang zijn, is het soms maanden wachten op een begeleiding of op een opvangplaats, waardoor crisissen binnen een gezin elkaar opvolgen. We zien vaker dat we een begeleiding doen, dan is het een paar maanden stil, maar dan escaleert het weer. Mensen gaan dan van crisis naar crisis. Het is dan onze taak om hun positie telkens opnieuw te versterken: ‘Wat heb je vorige keer gedaan, wat heeft het veiligheidsplan voor jou betekend? Wat kunnen we nog aanpassen? Zijn er nieuwe zorgen bij gekomen…? Hoe pakken we dat aan?”
Zijn mensen soms onbeleefd of arrogant als ze jullie contacteren?
“Dat gebeurt regelmatig, maar er is binnen het team voldoende omkadering. Het is dan de kunst om in dialoog te gaan. We hebben ook een agressieformulier waarin je kan aangeven dat een gesprek heftig of ongepast was. Het is eigen aan een crisis dat de gemoederen soms hoog kunnen oplopen. Zo krijgen we veel opvangvragen, en het is gekend dat er vaak te weinig bedden zijn. Het is voor de crisismeldpunten pittig om de grote vraag te doen matchen met het weinige aanbod. We snappen dat het voor zowel ouders al professionele aanmelders geen fijne boodschap is als ze aan een jongere moeten zeggen dat er geen plaats is. Zo’n gesprekken kunnen heftig zijn en soms is er nood is aan bemiddeling. Dat gebeurt af en toe wel eens.”
Jullie krijgen elke dag schrijnende verhalen te horen, vaak gaat dat over wat mensen elkaar kunnen aandoen. Hoe houd je dat vol?
“Het is normaal dat situaties je raken, de betrokkenheid en emotionele feeling met aanmeldingen heb je nodig. Maar het is niet de bedoeling dat je thuis nog ligt te piekeren. De verhalen en de permanentie kunnen de job zwaar maken. Ondersteuning van je collega’s is ontzettend belangrijk in deze job. Je moet na een zwaar gesprek stoom kunnen aflaten. Twee keer per dag stemmen we even met elkaar af: welke vragen zijn er binnen gekomen, hoe was de permanentie, wat zijn de lopende dossiers, heeft er iemand nood om te praten… Los daarvan gaat de muziek hier regelmatig op en dansen we. Of we blazen bellen met zijn allen. Stoom aflaten werkt voor iedereen op een andere manier, maar kan voor (crisis)hulpverleners heel helpend zijn.”
Wekt dit verhaal je nieuwsgierigheid? Ashley en het team van het crisismeldpunt zijn op zoek naar een extra collega. Je vindt hier alle vacatures bij CAW.
Beeld: Yoni Verplancke
Interview: Annik Verheyen
