Surfen op een tsunami
We gingen in gesprek met Anton van Dyck, directeur van Payoke, voor Vlaanderen het referentiecentrum voor slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel. ‘We zijn bij Payoke met 23 mensen. Ja, we weten ook dat de uitbuitingssystemen veel groter zijn dan wat wij met onze mensen daartegen kunnen doen. Maar het is de kwaliteit die het verschil maakt. Onze mensen zijn super gedreven en zetten elke dag hun beste beentje voor. Onze normale capaciteit is 96 personen, we zitten nu te werken voor 140 tot 150 mensen. Het voelt soms als surfen op een tsunami, maar we kunnen wel goede resultaten voorleggen.’
Veel veranderd
‘Als we kijken naar wat er in de laatste dertig jaar allemaal gebeurd is, dan is er een verschil gemaakt. Toen Payoke in 1987 werd opgericht, was er in België geen aanpak rond mensenhandel. Dan kwamen de jaren negentig, met koning Boudewijn, en plots was er een soort van nationale consensus over het thema. Als we een aantal jaren verder springen, zien we dat België in de wereldtop staat bij de aanpak van mensenhandel. En onlangs nog, een paar maanden geleden hebben we, samen met onze partners, de decriminalisering van het sekswerk er door gekregen.’
De ene crisis na de andere
‘We zitten met de ene vluchtelingencrisis na de andere: Syrië, Afghanistan, Oekraïne. De klimaatproblematiek zorgt voor meer verhuizingen. We zitten in een perfecte storm waardoor de cijfers stevig de lucht ingaan. Daarnaast zien we zowat elke zes maanden nieuwe vormen van uitbuiting passeren. Er gebeurt ook veel meer digitaal: vroeger zaten slachtoffers, daders en alle betrokkenen geografisch bijeen. Nu kan een slachtoffer op één plaats zitten en de dader elders. Er kunnen tienduizend kilometers tussen zitten, het kan zelfs zijn dat ze elkaar niet eens kennen.
Er zijn enorm veel slachtoffers van economische uitbuiting. We willen die mensen natuurlijk naar gepaste hulp leiden, maar het zijn er zoveel dat het hulpverleningssysteem onder druk komt te staan. Vroeger, in andere mensenhandeldossiers, waren er één, twee of maximaal vijf slachtoffers. Nu gaat het vaak om groepen van mensen.’
Heruitvinden
‘Hoe krijgen we mensenhandel de baas? Uiteraard met meer internationale samenwerking, het gaat immers om een internationaal probleem. Als ik met onze collega’s spreek, dan klinkt het van: “Oké, we kunnen de wereld misschien niet veranderen, maar we kunnen die mensen wel helpen.” Maar ook door creatief om te gaan met eigen middelen en nieuwe dingen te durven proberen. Er is een fantastisch netwerk van heel gedreven mensen die constant samen puzzelen aan nieuwe oplossingen.
Vaak is het improviseren en nieuwe systemen van begeleiding bedenken. Als we nieuwe mensen binnenkrijgen, werken we samen met het CAW: zij doen de opvang, wij de begeleiding. We hebben een heel goede werkrelatie met het CAW Antwerpen. Maar door de ongeziene aantallen hebben wij ook een stukje van de crisisopvang georganiseerd. We zijn hotelkamers beginnen huren, wat een fortuin heeft gekost. Na enkele maanden heeft men ons op Vlaams en federaal niveau extra middelen gegeven.’
Soms krijgen we de kritiek dat de strijd tegen mensenhandel alleen maar geld kost en maatschappelijk niets bijbrengt.
Een complex probleem
‘Mensen denken dat mensenhandel één probleem is, maar de realiteit is veel genuanceerder. Het gaat over tientallen, honderden en in sommige gevallen zelfs duizenden kleinere problemen die allemaal aangepakt moeten worden. Dan is de vraag welke oplossing leidt tot een kettingreactie waardoor er zoveel mogelijk gerealiseerd wordt. Daarom zijn wij als organisatie heel duidelijk over de armoedeproblematiek. Als je het probleem van mensenhandel wil oplossen, dan moet je ervoor zorgen dat iedereen eten en drinken heeft en de mogelijkheid om achter zijn geluk aan te gaan. Het gaat niet over overleven, maar over een omgeving creëren waarbinnen mensen zich kunnen ontplooien.
Het mag nooit zijn dat mensen ontmenselijkt worden. Wij willen dat iedereen in zijn menselijkheid en in zijn potentieel erkend wordt.’
Kritiek
‘Soms krijgen we de kritiek dat de strijd tegen mensenhandel alleen maar geld kost en maatschappelijk niets bijbrengt. Daar wil ik mij ten stelligste tegen verzetten. Het gaat over de ziel van onze samenleving: dat je iedere mens erkent in wie die is. Daar niet mee bezig zijn, heeft een gigantische maatschappelijke kost. We spreken immers over het voeden van een clandestiene en criminele economie die elke faire concurrentie, elke faire ontwikkeling op de markt verstikt. Gevolg: het wordt steeds moeilijker om als economie te groeien en te gedijen.’
Dit artikel verscheen in Magis
Dit artikel verscheen ook in Magis, het magazine van CAW Oost-Vlaanderen (jaargang 10, nr. 2, apr-mei-jun). Blijf op de hoogte: schrijf je in en ontvang Magis in je brievenbus of digitaal.
Meer weten over mensenhandel- en smokkel? Je leest er alles over op www.payoke.be
